წმინდა გიორგის თაყვანისცემა საქართველოში მე-4 საუკუნის დასაწყისიდან დაიწყო და თანდათან მხედარი, რომელიც ურჩხულს ამარცხებს, ქართული ცნობიერებისა და მართლმადიდებლური მრწამსის შემადგენელი ნაწილი გახდა.
გადმოცემის თანახმად, საქართველოს განმანათლებელი წმინდა ნინო დიდმოწამის ბიძაშვილი ყოფილა და ქართველებს მისგან შეუტყვიათ წმინდა გიორგის მოწამეობის შესახებ.
საქართველოში უამრავი ლეგენდა არსებობს იმის შესახებ, როგორ შეეწეოდა ხოლმე წმინდანი ქართველთა ლაშქარს მრავალრიცხოვან მტერთან ბრძოლაში, მათ შორის დიდგორის ბრძოლაშიც.
წმინდა გიორგი იყო გამოსახული საქართველოს მეფეების, ბაგრატიონების გერბზე.
გადმოცემის თანახმად, დიდმოწამის ხატი ქართული ლაშქრის დროშებზე აბრეშუმით იყო ამოქარგული.
ბრძოლის დროს დროშა რუსთავის ეპისკოპოსს ეჭირა, მღვდლებს კი – ხატები. არცთუ იშვიათად წმიდა გიორგის გამოსახულება მეომართა ფარებზეც იყო ამოტვიფრული.
როგორ აღნიშნავდნენ გიორგობას ძველად?
საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გიორგობის ბრწყინვალე დღესასწაულს სხვადასხვაგვარად აღნიშნავდნენ.
მაგალითად, რაჭაში გაზაფხულის გიორგობა უქმე იყო. დილით ადრე ოჯახში ყველიან ან ქონიან რიტუალურ პურს, განატეხს აცხობდნენ, ორ სანთელს ჩამოქნიდნენ. კაცი იღებდა განატეხს, ერთ ბოთლ ზედაშეს ღვინოს, სანთელს და ეკლესიაში მიდიოდა. წმ. გიორგის მშვიდობიან და მოსავლიან წელიწადს სთხოვდნენ. სანთლებს ეკლესიაში ანთებდნენ, განატეხს ეზოში ჭამდნენ და ღვინოსაც აყოლებდნენ. ამ წესის შესრულება ყველა ოჯახს ევალებოდა. წმ. გიორგის სახელობის ეკლესიაში ისიც მიდიოდა, ვისაც ავადმყოფობის გამო ამ წმინდანისთვის შესაწირი ჰქონდა შეთქმული.
შემოდგომის გიორგობას მხოლოდ ხვნა და თესვა იკრძალებოდა. ქალებს ეკრძალებოდათ ქსოვა, თუმცა შეეძლოთ კერვა, რეცხვა და სხვა საქმე. ნოემბრის გიორგობას მლოცველი ღამისთევით მიდიოდა ეკლესიაში. უნდა ითქვას, რომ რაჭაში მთელ დასავლეთ საქართველოში ყველაზე სახელგანთქმული სალოცავი – მრავალძალის წმ. გიორგის ეკლესია მდებარეობს. აქ სასწაულმოქმედი ოქროს ჯვარი ყოფილა დაცული, რომლისთვისაც, გადმოცემის მიხედვით, შაჰ აბას I-ს ხმალი შეუწირავს. ამ ეკლესიაში შესაწირად მიჰყავდათ ძირითადად ხარი ან მოზვერი, მოგვიანებით კი – ცხვარი.
ლეჩხუმში გაზაფხულის გიორგობა დიდი უქმე იყო. სადილისთვის ყველა ოჯახი ყველიან ან მარილიან რიტუალურ საგიორგობო ტაბლას აცხობდა. როდესაც დიასახლისი ყველაფერს მოამზადებდა, სუფრასთან დაჯდომამდე ერთი ხელით ტაბლას იღებდა, მეორეთი – ღვინიან ჭიქას, ნაკვერჩხალზე სანთელს აკმევდა, კერიასთან ცალ მუხლზე დაიჩოქებდა და დაილოცებოდა. ღვინო დიასახლისს თავად უნდა დაელია. ტაბლის ჭამა ყველას შეეძლო. ამ წესის შესრულების შემდეგ ოჯახის წევრები სადილად სხდებოდნენ.
შემოდგომის გიორგობასაც უქმობდნენ. ამ დღეს არ შეიძლებოდა მიწის დამუშავება და კერვა, სხვა წვრილმანი საქმის კეთება არ იკრძალებოდა.
სვანეთშიც „ლიგერგი“, ანუ გიორგობა ორჯერ, 23 ნოემბერსა და 6 მაისს აღინიშნებოდა, ისევე, როგორც მთელ საქართველოში. გიორგობის ჩატარების პასუხისმგებლობას ყოველ წელიწადს მორიგეობით ერთი ოჯახი იღებდა თავის თავზე. ამ დღისთვის არჩევდნენ საკლავს, ხდიდნენ არაყს. გიორგობა დღეს სოფლის ყველა მცხოვრები მიემართებოდა მასპინძელ ოჯახში, სადაც უხუცესები სეფისკვერებით ლოცვას აღავლენდნენ, მოგვიანებით იშლებოდა საერთო სუფრა და იწყებოდა მოლხენა.
რაც შეეხება სამეგრელოს, საინტერესოა უცხოელ მოგზაურთა ჩანაწერები სამეგრელოს სამთავროს შესახებ. მათ აღწერილი აქვთ, თუ როგორ აღნიშნავდნენ გიორგობის დღესასწაულს სუჯუნაში.
სუჯუნაში უძველესი დროიდან იცოდნენ „ქადაგად დაცემა”. სუჯუნის დეკანოზის წარდგენითა და ჭყონდიდელი მიტროპოლიტის კურთხევით ირჩევდნენ ერთ ღირსეულ და სათნო ქვრივ მოხუცს. იგი დეკანოზთან ერთად გიორგობამდე რამდენიმე დღეს ლოცვასა და მარხვაში ატარებდა. დღესასწაულის წინა ღამეს, მწუხრის შემდეგ ეკლესიაში რჩებოდა, სადაც შუა ადგილზე დაუდგამდნენ ტახტს მოსასვენებლად, იქვე დააბრძანებდნენ წმიდა გიორგის საქადაგო ხატს. ქადაგი იმ ღამეს ლოცვაში ატარებდა.
ხალხური გადმოცემით, მას გამოეცხადებოდა წმინდა გიორგი. მეორე დღეს, ვიდრე ჟამისწირვა დაიწყებოდა, დიდი ლიტანიობით დეკანოზი და კრებული ანთებული სანთლებით, სახარებით, ჯვრით და ხატებით ქადაგს გამოუძღვებოდნენ. მოხუცი ავიდოდა სამრეკლოზე და ქადაგად დაეცემოდა. ის ხალხს ამცნობდა წმინდა გიორგის გამოცხადების შესახებ, მოუწოდებდა ცოდვების მონანიებისა და სინანულისკენ, რომ დაეცვათ რწმენა და ეკლესიის სიწმინდე, შეაჩვენებდა ქურდს, მავნესა და ყველა იმას, ვინც თავისი მოქმედებით შეურაცხყოფდა ხატსა და მორწმუნეებს. ქადაგი წინასწარმეტყველებდა მომავალზეც, ჭირნახულის მოსავალზე, ამინდზე, ლაშქრობა-ომიანობაზე და სხვ. სუჯუნის ქადაგს ხალხში დიდი გავლენა ჰქონია, დადიანებიც კი მის წინასწარმეტყველებას დიდ ანგარიშს უწევდნენ.
ბოლო წლებში, გიორგობის დღესასწაული ეკლესიებში აღინიშნება – ღვთისმსახურების დასრულების შემდეგ, პატრიარქი მრევლს გიორგობას ულოცავს და ტრადიციული ქადაგებით მიმართავს.
